DLACZEGO MORZA WKRACZAJĄ NA LĄDY?

Poziom mórz na Kuli Ziemskiej zmieniał się w czasie. Przyczyny tego zjawiska nie są całkowicie wyjaśnione i badane są wciąż przez geologów. Uważa się, że jedną z przyczyn były globalne zmiany klimatyczne. Trajektoria, po której Ziemia krąży wokół Słońca, ulega okresowym zmianom, co wpływa na ilość ciepła docierającą do jej powierzchni. Gdy odległość naszej planety od Słońca jest większa, na Ziemię dociera mniejsza ilość energii słonecznej i odwrotnie. Zmiany takie powodowały występowanie w dziejach Ziemi na przemian okresów chłodnych (icehouse) i gorących (efekt cieplarniany - greenhouse), na co wskazują liczne świadectwa geologiczne. W okresach chłodnych duża ilość wody była zmagazynowana w czapach lodowcowych, które tworzyły się wokół biegunów, wskutek czego poziom mórz i oceanów obniżał się. Znaczne obszary szelfów ulegały wówczas odsłonięciu. Zjawisko to określamy mianem regresji. Gdy wskutek ocieplenia się klimatu lodowce topniały, poziom mórz podnosił się tak, że wkraczały one na szelfy i niżej położone obszary kontynentów. Zjawisko to nazywamy transgresją.

Podczas ostatniej epoki lodowcowej (plejstocen), około 200 000 lat temu, znaczne ilości wody zmagazynowane były w lodowcach pokrywających kontynenty, przez co poziom oceanu światowego był o 120 - 150 m niższy od współczesnego. Olbrzymie obszary szelfowe zostały wynurzone i osuszone. Rozcinały je rzeki, które wpadały do morza w pobliżu krawędzi szelfu. Po wynurzonych szelfach mogły swobodnie migrować zwierzęta, np. pomiędzy Alaską i północną Syberią. Wkroczyła też na nie roślinność lądowa.
Pozaklimatyczne zmiany poziomu morza mogą być spowodowane przez zjawiska tektoniczne, takie jak np. duży przyrost skorupy oceanicznej, rozrost grzbietów oceanicznych. Powstanie Oceanu Atlantyckiego, który zaczął tworzyć się w jurze, również powodowało wahania poziomu morza. Początkowo nastąpił wzrost spowodowany spreadingiem, czyli przyrostem skorupy oceanicznej, a następnie znaczny spadek. Zmiany poziomu morza obserwowane w skali regionalnej mogą być odbiciem epizodycznego podnoszenia się lub obniżania niektórych części kontynentów (tzw. bloków kontynentalnych). Zmiany takie powodowały lokalne transgresje morza na niżej położone części kontynentów lub jego wycofywanie się.



"Świątynia Serapisa" w Pozzuoli k. Neapolu. Na kolumnach starożytnej świątyni widoczne są ślady drążenia przez małże skałotocze, pochodzące z okresu obniżenia się fragmentu płyty kontynentalnej poniżej poziomu morza.