Wycieczkę po wygasłych wulkanach Sudetów warto rozpocząć zapoznaniem się z kambryjskimi skałami wulkanicznymi. Są to lawy
poduszkowe powstałe podczas wylewów lawy pod wodą. Gorąca lawa w zetknięciu z chłodną wodą tworzy specyficzne kuliste formy.
We Wleńskim Gródku koło miejscowości Wleń lawy poduszkowe stanowią naturalny fundament piastowskiego zamku. Były to wylewy
zasadowej lawy, z której powstały ciemne bazalty.

Poduszki lawowe mają różna wielkość i kształt,
dominują formy bochenkowe.
Oglądając je można sobie wyobrazić jak gorąca
lawa tworzyła takie formy.

Mimo swojego zamierzchłego wieku poduszki wyglądają dość
świeżo. Jednak na skutek kurczenia się pod wpływem
gwałtownego stygnięcia powstają liczne spękania często
wypełnione kalcytem.

Do tej samej działalności wulkanicznej, jak w rejonie Krakowa, należą skały wulkaniczne powstałe w końcowym etapie waryscyjskich
ruchów górotwórczych. Działalność wulkaniczna rozpoczęła się w późnym karbonie, jednak najsilniej zaznaczyła się
we wczesnym permie. Wulkanizm miał zmienny charakter, od zasadowego do kwaśnego. Magma mogła przemieszczać się ku
powierzchni wzdłuż systemu głębokich spękań.

Jednym z najbardziej znanych odsłonięć dolnopermskich skał wulkanicznych są organy wielisławickie. Ze względu na duże
znaczenie dydaktyczne i krajobrazowe kamieniołomu, został on objęty ochroną jeszcze w okresie międzywojennym.

Są to skały o porfirowej strukturze, z wyraźnymi
fenokryształami kwarcu, skaleni i biotytu.

Należą do kwaśnych skał - riolitów. Na nich znajdują się tufy, w najwyższej części profilu. Charakterystyczne słupowe spękania,
od których nazwano to odsłonięcie organami są wachlarzowato ułożonym ciosem słupowym. Powstał on pod wpływem naprężeń
występujących w czasie stygnięcia masy skalnej.

Stosunkowo niedaleko, w okolicy Czarnego Boru, znajdują się kolejne kamieniołomy z dolnopermskimi skałami wulkanicznymi. Są
to dwa czynne kamieniołomy: Grzędy i Borówko. Pozwolenie na wejście do kamieniołomów można uzyskać w ich zarządzie
(Kopalnie melafiru w Czarnym Borze sp. zoo).

Skały w tych kamieniołomach nazywane są lokalnie melafirami, skład ich
odpowiada trachybazaltom. Powstały one w wyniku kilku wylewów lawy.
Na świeżym przełamie trachybazalt jest ciemnoszary, błyszczący, o prawie
niewidocznych kryształach.

W kamieniołomie Borówko występują pokrywy z dwóch
wylewów wulkanicznych. Widoczne są między nimi poziomy
tufów, w których występują duże fragmenty skał
wulkanicznych. Tufy mają brunatno-czerwoną barwę, łatwo
się kruszą i są wyraźnie słabsze w porównaniu z
trachybazaltami.

W trachybazaltach z kamieniołomu w Grzędach występują nieliczne fenokryształy - głównie skalenie.

Można tam znaleźć piękne kryształy
ametystu w skalnych spękaniach, jako
wtórne wypełnienia krzemionką (taką
szczotkowatą formę wypełnienia wolnej
przestrzeni w skałach nazywa się druzą).

W Świerkach koło Głuszycy są dwa kolejne interesujące kamieniołomy. W czynnym kamieniołomie należy uzyskać pozwolenie
na wejście od firmy prowadzącej eksploatację.

Występujące tu trachybazalty maja strukturę
drobnoziarnistą. Na świeżym przełamie, na
ciemnoszarym tle zawierającym pirokseny,
widoczne są drobne kryształy skaleni.
Zwietrzałe skały mają jaśniejsze barwy, od
zielonkawej i brunatnej do szaro-różowej.
Występujące tu trachybazalty maja strukturę
drobnoziarnistą. Na świeżym przełamie, na
ciemnoszarym tle zawierającym pirokseny,
widoczne są drobne kryształy skaleni.
Zwietrzałe skały mają jaśniejsze barwy, od
zielonkawej i brunatnej do szaro-różowej.

W skale można znaleźć geody i druzy wypełnione
kryształami kwarcu, jego różnobarwną skrytokrystaliczną
odmianą - chalcedonem jak również kalcytem.

Niedaleko znajduje się drugi nieczynny
kamieniołom, w którym można
obserwować te same skały jednak o
mniejszej zmienności i słabiej
zachowane.

Ostatnim omówionym odsłonięciem z dolnopermskimi skałami wulkanicznymi jest nieczynny kamieniołom w Tłumaczowie koło
Nowej Rudy. Występują w nim skały powstałe z wylewów lawy. Ich skład mineralny odpowiada trachybazaltom.
W kamieniołomie odsłania się prawie cały przekrój przez pokrywę lawowa. Znajduje się tam komin erupcyjny,
którym wydostawała się magma. Obecnie ściana kamieniołomu jest zwietrzała i kanał nie jest widoczny. Struktura skał jest
drobnokrystaliczna i dlatego nie można makroskopowo rozpoznać poszczególnych kryształów.

Spękania i próżnie w skale są wypełnione kalcytem i kwarcem,
które tworzą bardzo ładne kryształy.