| Ewaporaty to minerały, które powstają przez wytrącanie
z wody morskiej, wskutek jej odparowania. Znanych jest około stu takich
minerałów, lecz tylko niektóre z nich występują bardziej obficie,
jak np.: gips, anhydryt, dolomit czy halit, główny składnik soli kamiennej.
U schyłku jury, gdy poziom morza obniżył się, a klimat był gorący
i suchy, na znacznych obszarach Polski tworzyły się pokłady gipsów
i anhydrytów. Obserwacje współczesnych ewaporatów pozwalają zrekonstruować
warunki, w jakich tworzyły się te minerały w dawnych epokach geologicznych.
|
| Dziś tworzą się one w strefie gorącego i półpustynnego
klimatu, gdzie suma opadów rocznych nie przekracza kilku centymetrów,
m.in. na Bliskim Wschodzie (rejon zatoki Perskiej), w Kalifornii
i Newadzie. Powstają w wypełnionych wodą zagłębieniach równin
nadmorskich (sebkha) lub w odciętych od morza lagunach, a także
na obrzeżach słonych jezior (playa). Krystalizacja następuje,
gdy wskutek odparowania wody stężenie jonów osiągnie 20%, podczas
gdy normalne zasolenie wody morskiej wynosi 35,000 ppm (? 0,35
promila). |
 |
|
| GIPS
Gips to uwodniony siarczan wapnia (CaSO4 ? H2O), minerał barwy
białej, jasnoszarej lub beżowej. Jest miękki (zarysować można
go nawet paznokciem) i charakteryzuje się szklistym połyskiem.
W zależności od warunków ewaporacji gips może być drobnokrystaliczny
lub tworzyć duże, bliźniacze kryształy, zwane gipsami selenitowymi
lub jaskółczymi ogonami. |
 |
 |
|
| |
ANHYDRYT
Anhydryt (CaSO4) zwykle
jest bezbarwny, biały, jasnoszary lub niebieskawy i także ma
szklisty połysk. Powstaje w gorącym klimacie, gdy temperatura
przekracza 37°, podczas gdy gips wytrąca się w niższej temperaturze.
|
 |
Anhydryty występujące w Polsce, w seriach osadowych z pogranicza jury i kredy, charakteryzują się strukturą gruzłową lub enterolityczną. Miąższość poszczególnych ławic waha się od kilku centymetrów do ponad metra.
 |
 |
| Niekiedy obserwować można
także relikty "murawek" selenitowych utworzonych przez
rosnące na dnie basenu kryształy siarczanów. Struktury te świadczą
o sedymentacji w skrajnie płytkowodnym środowisku morskiej sebhy,
powyżej granicy pływów. |
| Gips ma znaczenie gospodarcze. Stosowany jest w przemyśle budowlanym, ceramicznym, cementowym i chemicznym. Anhydryty wykorzystywane są do produkcji kwasu siarkowego. W Polsce, w gospodarce wykorzystywane są jednak tylko gipsy i anhydryty utworzone w innych epokach geologicznych (permskie lub mioceńskie). Ewaporaty jurajskie nie są eksploatowane. |
|
|
|
|
