PLANKTON

	PLANKTON

Plankton mórz jurajskich reprezentowany był m.in. przez jednokomórkowe glony należące do klasy złotowiciowców (Chrysophyceae) oraz bruzdnic (Dinoflagellata), jak też promienice (Radiolaria), "kalpionelle" (zaliczane do orzęsków; podrząd Tintinnina) i małżoraczki reprezentujące stawonogi. W środkowej jurze pojawiły się także pierwsze otwornice planktoniczne (typ Rhizopoda - korzenionóżki). Wszystkie wymienione grupy charakteryzuje zdolność wytwarzania mineralnego lub organicznego pancerzyka mogącego zachować się w stanie kopalnym. Oprócz nich, w morzach jurajskich rozwijały się też zapewne inne grupy mikroorganizmów, które nie pozostawiły śladów swojego istnienia w zapisie kopalnym. We współczesnych morzach i oceanach wśród zooplanktonu dominują widłonogi (Copepoda) nie wytwarzające trwałego pancerzyka. W środowisku pelagicznym szczególną rolę odgrywał fitoplankton, czyli plankton roślinny, stanowiący pierwsze ogniwo w łańcuchu pokarmowym i dostarczający tlenu niezbędnego dla życia zwierząt morskich. Fitoplankton, ze względu na ilość światła konieczną do procesu fotosyntezy, zamieszkuje górne, przypowierzchniowe strefy mórz i oceanów, czyli tzw. strefę eufotyczną. Miejscem życia zooplanktonu, który żeruje głównie na planktonie roślinnym, są nieco głębsze warstwy wody.

Bruzdnice

Komórki bruzdnic otoczone są organicznym pancerzykiem, na powierzchni którego widoczne są dwie bruzdy, a w nich wici. Dłuższa, wychodząca poza komórkę umożliwia przemieszczanie się organizmu w określonym kierunku, natomiast druga, spiralnie skręcona i umieszczona w bruździe poprzecznej, wprawia komórkę w ruch obrotowy. Ułatwia to skuteczniejsze pobieranie z wody mikroelementów, umożliwiających proces asymilacji dwutlenku węgla (CO₂). Znaczna część bruzdnic to organizmy samożywne, fotosyntetyzujące. Gdy w sprzyjających warunkach ekologicznych bruzdnice intensywnie mnożą się, czyli tworzą zakwity, przypowierzchniowe warstwy wody zabarwiają się na kolor czerwono-brunatny. Jednak niektóre produkty ich metabolizmu są trujące dla mięczaków i ryb, które w czasie zakwitów giną masowo (tzw. czerwone fale).

Kokolitowce

Kokolitowce to jednokomórkowe glony, których wielkość nie przekracza 20 mikrometrów, wytwarzające wewnątrz komórki wapienne płytki, zwane kokolitami. Płytki te są wklęsło-wypukłe i tworzą wewnątrz komórki kulistą strukturę, zwaną kokosferą. Komórki kokolitowców, choć zaopatrzone w dwie wici, mogą unosić się w górnych, prześwietlonych warstwach wody tylko przez pewien czas. Gdy opadną do głębszych stref, o ograniczonej ilości światła, proces fotosyntezy zostaje przerwany. Stają się wówczas pokarmem zooplanktonu, a ich wapienne szkieleciki gromadzą się na dnie tworząc pokłady mułów wapiennych. Współcześnie największym obszarem sedymentacji takich osadów są szelfy w strefie klimatu umiarkowanego.

Otwornice

Otwornice to liczna i zróżnicowana grupa pierwotniaków, znana od wczesnego paleozoiku (kambru) i licznie występująca także w morzach jurajskich. Dominowały otwornice bentoniczne, zasiedlające dno płytkich mórz szelfowych, natomiast otwornice planktoniczne żyły w górnych warstwach wody, w strefie nerytycznej i pelagicznej. Pierwotniaki te mają zdolność wytwarzania skorupki okrywającej komórkę, zbudowanej z substancji organicznej, węglanu wapnia lub zlepionych obcych ziaren, występujących w środowisku. Wapienne skorupki otwornic planktonicznych zbudowane są z komór kulistego kształtu, silnie perforowanych. Mają jedno duże lub kilka mniejszych ujść. Cechy te ułatwiają unoszenie się organizmów w wodzie. Przez otwory w skorupce wychodzą na zewnątrz wypustki cytoplazmy umożliwiające otwornicom zdobywanie pokarmu i inne funkcje życiowe.

	Promienice Jednokomórkowe promienice wytwarzają misterny, krzemionkowy szkielecik, przez którego otworki wychodzą na zewnątrz delikatne, promieniście rozchodzące wypustki cytoplazmy.
	Szkieleciki opatrzone są licznymi igiełkami (kolcami) zwiększającymi powierzchnię i ułatwiającymi utrzymywanie się w toni wodnej. Po śmierci organizmu opadają na dno i gromadzą się w tworzących się tam osadach.

Liliowce

W morzach jurajskich żyły też liliowce prowadzące planktoniczny tryb życia - rodzaj Saccocoma. Były to drobne, swobodnie pływające formy bezłodygowe, opatrzone pięcioma długimi, rozgałęzionymi i mogącymi się zwijać ramionami. Rodzaj ten znaleziony został w górnojurajskich wapieniach z Tatr.

- powrót -