Znaleziska archeologiczne świadczą o tym, że człowiek pierwotny od dawna poznawał i wykorzystywał jaskinie. Zainteresowanie to
podyktowane było oczywiście czysto praktycznymi względami i ograniczało się tylko do zasiedlania przyotworowych części jaskiń jako miejsca
okresowego pobytu.

Badania przeprowadzone w latach 1872-1879 pod nadzorem archeologicznym F. R?mera w jaskini Nietoperzowej
dostarczyły wielu zabytków, które przekazane zostały do muzeum wrocławskiego. W późniejszych latach (1956-1962),
zachęcony wcześniejszymi rezultatami, kontynuował w tej jaskini badania W. Chmielewski. Wykonano wówczas wykopy:
przed wejściem, w korytarzu, w wejściu do komory i w samej komorze. Stwierdzono tu występowanie ciemnej warstwy
kulturowej o miąższości narastającej w kierunku otworu, gdzie osiągnęła 2,4 m grubości. W komorze głównej odkryto osad
zawierający ceramikę i duże ilości ziaren zboża. Namulisko dostarczyło bogatego materiału, zawierającego zabytki
paleolityczne, neolityczne i średniowieczne. Człowiek raczej nie zapuszczał się w głębsze partie jaski?, które zarezerwowane
były w plejstocenie dla hieny jaskiniowej, lwa jaskiniowego i niedźwiedzia. Świadczy o tym materiał paleontologiczny,
którego część możemy oglądać na wystawie przed zwiedzeniem jaskini.

Tak było kiedyś, a jak wygląda to teraz? Lista organizmów żywych zamieszkujących jaskinie nie jest zbyt imponująca. I nie ma się czemu dziwić,
przynajmniej z naszego, ludzkiego punktu widzenia. Przecież jest tam ciemno, zimno i mokro! Ale ci, którzy potrafili się przystosować do trudnych
warunków, mają się tam całkiem dobrze...

Flora występująca w jaskiniach tworzy dwie odrębne grupy. Jedna to rośliny zielone, a druga -
grzyby i bakterie. Rośliny, dla których światło stanowi niezbędne źródło energii, mogą
rozwijać się jedynie w oświetlonych częściach jaskiń. Malejąca w głąb ilość światła powoduje
występowanie coraz mniejszej ilości gatunków.

Tak więc, w przyotworowych częściach
jaskiń - stale oświetlonych, rozwijają się
liczne grupy roślin naskalnych. Głębiej,
w miejscach gdzie dociera tylko światło
rozproszone, rosną jedynie paprocie i
mchy. Najdalej od otworu wejściowego
do jaskini, występują już tylko gatunki

glonów potrafiące przetrwać i
rozmnażać się wykorzystując zaledwie
tysięczne części energii świetlnej
potrzebnej gatunkom roślinności
powierzchniowej.

Poza tą granicą rośliny zielone spotyka się sporadycznie. Wyrastają one z nasion zaniesionych w głąb jaskini przez człowieka lub zwierzęta,
lecz w wyniku braku odpowiednich warunków - szybko obumierają. W ciemnym wnętrzu jaskiń rozwijają się tylko grzyby, (między innymi pleśnie)
i bakterie, dla których pokarm stanowią organiczne szczątki takie jak: odchody nietoperzy, martwe owady i butwiejące fragmenty roślin.

Ciekawsza i liczniejsza jest fauna jaskiń. Dla zwierząt przebywających w jaskiniach okresowo lub na stałe,
najważniejsza jest panująca w nich temperatura i wilgotność. W podziale zoologicznym wyróżniamy trzy
zespoły zwierząt, różniące się miedzy sobą stopniem powiązania ich życia ze środowiskiem jaskiniowym:

to gatunki występujące wyłącznie w jaskiniach; są one najmniej liczną, za to najbardziej charakterystyczną
- specyficzną grupą zwierząt zasiedlających jaskinie. Przedstawiciele tej grupy wykazują daleko idące
przystosowania do warunków podziemnego życia. Nastąpił u nich zanik organów wzroku, który

zrekompensowany został rozwojem
zmysłów węchu i dotyku. Najczęściej są
one całkowicie białe lub przezroczyste,

gdyż w warunkach całkowitej ciemności wytwarzanie barwy ochronnej
stało się zbędne. Za przykłady takich zwierząt mogą posłużyć gatunki
chrząszczy spotykane w Jaskini Pod Sokolą Górą - Choleva lederiana i
Catops tristis infernus oraz skoczogonki Onychiurus alborufescens czy
znany z Jaskini Nietoperzowej - Mesochorutes ojcoviensis. Najliczniejszym
reprezentantem troglobiontów jest jednak pająk Porrhomma moravicum.

to gatunki żyjące stale w jaskiniach ale spotykane również
poza nimi w podobnych warunkach bytowania - pod
kamieniami, w szczelinach skalnych, itp.). Stanowią one o
wiele liczniejszą, ale mniej charakterystyczną dla jaskiń
grupę zwierząt. Ich przedstawicielami są gatunki owadów
bezskrzydłowych, stonogi i pająki, szczególnie pająk
Meta menardi, którego spotkać można w częściach
przyotworowych prawie każdej jaskini.

stosunkowo najliczniejsza grupa zwierząt związana ze środowiskiem jaskiniowym, obejmująca
gatunki żyjące na powierzchni, wykorzystująca jaskinie jako miejsce okresowego pobytu -
zimowanie, nocleg. Niektóre z nich przebywają w jaskiniach przypadkowo, inne
wykorzystują je regularnie jako schronienie. Zaliczamy tu: muchówki, motyle, pająki, wije,
kosarze i ślimaki, a z ssaków: nietoperze i niedźwiedzie.

Owady zimujące w jaskini tworzą jesienią kolonie.
Poszczególne gatunki zajmują określone strefy, w różnym
oddaleniu od otworu. Całe te zespoły owadów w miarę
obniżania się temperatury stopniowo przemieszczają się
w głąb, w kierunku partii o ustabilizowanej temperaturze.

Nietoperze są jedynymi ssakami, dla kt?rych jaskinie są stałym domem. Opuszczają je tylko nocą
w celu zdobycia pożywienia. Są również jedynymi ssakami posiadającymi zdolność latania.
Umożliwia im to błona lotna, rozpięta w zasadniczej swej części pomiędzy bokiem ciała a palcami
przedniej kończyny. W ciągu dnia przebywają w kryjówkach, z nastaniem zmroku wyruszają na łowy.
Poruszają się w ciemności z ogromną zręcznością, określając położenie przeszkód metodą
echolokacji. Wydają w locie piski o częstotliwościach leżących powyżej progu słyszalności ucha
ludzkiego. Dźwięki te, odbite od przeszkody, są odbierane przez doskonale rozwinięte narządy słuchu
nietoperza, który na podstawie ich natężenia orientuje się w otaczającej go przestrzeni. Wzrok jest u
nich słabo rozwinięty, pozwala jednak w pewnym stopniu rozróżniać kształty.

W okresie jesiennym, kiedy maleje ilość pokarmu (owadów)
poza jaskinią, nietoperze chronią się do swoich kryjówek i
zapadają w sen zimowy. W czasie tego snu czynności
organizmu zostają bardzo spowolnione. Spowalnia się
tętno, oddech staje się płytki i rzadki, a temperatura ich
ciała obniża się do temperatury otoczenia.
Z nastaniem wiosny nietoperze przenoszą się na inne
miejsca, tworząc kolonie lęgowe składające się głównie z
samic. Młode rodzą się u większości gatunków w czerwcu.
Przez dłuższy czas pozostają przyczepione do ciała matki,
wylatując z nią na polowania. Z końcem lata osiągają
całkowitą samodzielność, a przed zimą tylko nieznacznie
różnią się od dorosłych osobników.

więcej informacji o nietoperzach znajdziesz na
stronach internetowych:
www.oton.sylaba.pl oraz www.ssb.strefa.pl