Formy Osadów Jaskiniowych

	FORMY OSADÓW JASKINIOWYCH

W jaskiniach napotykamy różne rodzaje osadów. Jedne urzekają nas swoim pięknem i różnorodnością form, inne przeklinamy brnąc
po kolana w błotnistej brei. Z grubsza można je podzielić na trzy rodzaje: osady powstałe w wyniku procesów fizycznych, chemicznych i
osady pochodzenia organicznego.

OSADY

powstałe w wyniku

PROCESÓW
FIZYCZNYCH

OSADY
OKRUCHOWE

mechaniczne rozdrabnianie skał

AUTOCHTONICZNE

ALLOCHTONICZNE

oberwane bloki skalne (wanty zakleszczone w szczelinach
i leżące na dnie, zawaliska, rumosz skalny)

drobny materiał ilasty wykruszony ze skały macierzystej

żwiry, piaski, iły, muły naniesione przez wodę spoza jaskini

namuliska

NACIEKI
LODOWE

zamarzanie wody

powstałe w wyniku

PROCESÓW
CHEMICZNYCH

NACIEKI

pochodzenia

CHEMICZNEGO

nacieki kalcytowe, z mleka wapiennego, gipsu itp., krystalizujące
w wyniku zachodzenia reakcji chemicznej

pochodzenia

ORGANICZNEGO

szczątki i odchody zwierząt

Osady powstałe w wyniku PROCESÓW FIZYCZNYCH:

Są nimi osady okruchowe - powstałe z rozdrobnienia skał,
- wewnątrz jaskini - są to osady autochtoniczne lub
- wcześniej rozdrobniony materiał skalny naniesiony do jaskini przez wodę - osady allochtoniczne

Osady autochtoniczne - to odrywające się ze stropu i ścian bloki
skalne oraz zawalające się fragmenty korytarzy. Tworzą one pola
rumoszu skalnego - zawaliska blokujące nieraz dostęp do dalszej
części jaskini. Autochtonicznymi są też osady drobnego materiału
ilastego gromadzone w postaci glin krasowych na dnie korytarzy,
studni i w niżej położonych szczelinach, będące słabo
rozpuszczalną, wykruszoną pozostałością po wypłukaniu węglanu
wapnia ze skały macierzystej.

Osady okruchowe mogą też być przynoszone spoza jaskini przez
potoki przepływające przez system jaskiniowy, a mające swoje
źródło nawet w odległym rejonie. Noszą wówczas nazwę
allochtonicznych. Są to osady żwirów, piasków, mułów i iłów
charakteryzujące się zróżnicowanym składem zależnym od
podłoża, po którym przepływała woda zanim dotarła do jaskini.
Gromadzą się w miejscach spowolnionego nurtu podziemnej rzeki,
w szczelinach i w zagłębieniach dna tworząc namuliska nieraz
całkowicie wypełniające próżnie krasowe.

Osadami zaliczającymi się również do pierwszej grupy (lecz nie
okruchowymi) są nacieki lodowe. Chociaż formami dorównują

pięknym naciekom kalcytowym,
powstają, podobnie jak osady
okruchowe, w wyniku procesu
fizycznego - zamarzania wody,
czyli zmiany stanu jej skupienia.
Ze względu na ich specyfikę
nacieki te zostały omówione w
oddzielnym temacie: Formy
występowania wody w jaskini.

Osady powstałe w wyniku PROCESÓW CHEMICZNYCH:

Wspomniane przed chwilą nacieki kalcytowe są osadami
tworzącymi się na skutek reakcji chemicznej, w wyniku której
uwalnia się gazowy dwutlenek węgla, powstaje woda i wytrąca się
krystaliczny węglan wapnia. Nacieki te są więc pochodzenia
chemicznego. Z uwagi na ich znaczenie w ujęciu
georóżnorodności, ich powstawaniu i formom występowania został
poświęcony, podobnie jak naciekom lodowym - oddzielny rozdział:
Powstawanie szaty naciekowej.

Osady pochodzenia ORGANICZNEGO:

W niektórych jaskiniach występują osady pochodzenia organicznego - głównie odzwierzęcego. Żyjące tam
nietoperze pozostawiają odchody i szczątki kostne zalegające nieraz grubymi warstwami na dnie sal i korytarzy
niezbyt odległych od otworu. W partiach bezpośrednio przyotworowych zdarzają się nagromadzenia kości
niedźwiedzia jaskiniowego, hieny jaskiniowej i lwa jaskiniowego, użytkujących na przestrzeni wieków jaskinię jako
schronienie.

Również ludzie pierwotni, zasiedlający niegdyś
jaskinie pozostawiali tu szczątki upolowanych
zwierząt, takich jak: tury, mamuty, żubry, renifery,
których grube pokłady można spotkać w
niektórych polskich jaskiniach (np. jaskinia
Nietoperzowa - Wyżyna Krakowsko-Wieluńska,
jaskinia Magurska - Tatry, jaskinia Niedźwiedzia -
Sudety).

- powrót -