Rozpoczynając wędrówkę w głąb Ziemi pierwszą rzeczą, jaką musimy uczynić jest odnalezienie otworu:

miejsce na powierzchni masywu skalnego,
stanowiące połączenie wnętrza jaskini ze światem
zewnętrznym. Może to być niewielka szczelina, przez
którą trudno nam się przecisnąć lub wielka dziura
mogąca zmieścić ciężarówkę (!).

Otwory jaskiń bywają różnie usytuowane: w
miejscach łatwo lub trudno dostępnych, w pionowych
ścianach skalnych, w szczelinach, u podnóża
masywu lub w jego wyższych partiach. Nieraz są
szczelnie przykryte śniegiem i aby do nich dotrzeć
trzeba się nieźle napracować odkopując je.

W rejonach o łagodniejszym ukształtowaniu terenu
(np.: G. Świętokrzyskie, Jura Krakowsko-Wieluńska)
napotykamy nieraz niespodziewanie "dziury" w
ziemi, jamy ukryte w pochyłości terenu lub w
wyrastających spod warstwy osadów skałkach.
Czasem na ciągi podziemnych pustek natrafia się w
trakcie kopania studni cembrowinowych - wówczas
otwór do takiej jaskini znajduje się właśnie w studni...
(jaskinia Pod Skipirzepą - Jura Krakowsko-
Wieluńska)

Gdy już odważymy się wkroczyć do czarnej otchłani zobaczymy prawdopodobnie
przed sobą kręty korytarz kuszący swoją tajemniczością:

wyżłobiony przez wodę w skale poziomy lub pochyły odcinek jaskini, którym
można się przemieszczać bez użycia specjalistycznego sprzętu w trakcie
eksploracji jaskini.

Korytarze mogą być bardzo
różnorodne pod względem
gabarytów: wysokości, szerokości i
długości, jak również rodzaju np.:
korytarze o charakterze gąbczastym,
występujące bezładnie i często
łączące się w niewielkie sale lub rury
o kolistym przekroju i wygładzonych
ścianach.

Bywają korytarze suche, błotniste, z
kałużami lub wodą stojącą albo płynącą
na dłuższych odcinkach lub fragmentami
zalane po sam strop - tzw. syfony. Do
pokonywania fragmentów korytarzy, w
których poziom wody uniemożliwia
przejście ich "suchą stopą" speleolodzy
stosują dmuchane małe pontony zwane
dingami.

Nieraz na ścianach korytarzy można zaobserwować wyraźne ślady poziomu wód płynących przez nie
we wcześniejszych etapach rozwoju systemu jaskini lub wód przybierających okresowo w czasie np.
zwiększonych opadów atmosferycznych. Pozostałością po przepływie dużej ilości szybko płynącej
wody są wygładzone ściany z występującymi gdzieniegdzie jamkami i kotłami wirowymi (kotły
eworsyjne i marmity - w spągu).

drobne, płytkie, miseczkowate
zagłębienie w ścianach powstałe w
wyniku bocznych zawirowań wartko
płynącej wody.

owalne zagłębienie w korytarzu powstałe w skutek
wypłukiwania materiału skalnego w miejscach
zawirowań dużych mas szybko płynącej wody.

Spotykane obecnie w stropach jaskiń
i na ścianach poziomych korytarzy, kot?y wirowe osiągają do 8 m
średnicy, a ich głębokość jest znacznie większa od średnicy.
Denne kotły wirowe - eworsyjne, marmity, kształtowane są w wyniku mechanicznego ścierania przez wodę
i wirujący wraz z nią materiał okruchowy: piasek, mniejsze i większe głazy i kamienie.
Formy te występują w spągu jaskiń i na ogół nie są widoczne, ponieważ przykrywają je osady dna korytarzy.
Jedne z nielicznych odsłoniętych marmitów spotykamy w jaskini Towarnej
w okolicach Olsztyna (koło Częstochowy).

wąska, wysoka rynna w dnie korytarza,
mająca kręty przebieg - podobna do zakoli
jakie tworzą meandrujące rzeki.

W szerokich, poziomych korytarzach, gdzie prąd wody jest słabszy, na dnie zagłębień osadzany
jest materiał niesiony przez wodę: mułki, piaski, żwiry, tworząc tzw. namulisko, wypełniające
nieraz całe światło korytarza. Często w takich korytarzach występują meandry i rozlewiska w
formie jeziorek.
Wzdłuż biegu korytarzy spotyka się pochylnie - o nachyleniu większym niż pozostałe jego
części lecz nie pionowym, progi - bardzo strome lub wręcz przewieszone fragmenty korytarza,
czy też całe serie progów tworzących kaskady.

Znaczne zwężenie korytarza utrudniające lub
uniemożliwiające przejście speleologom "lepiej
zbudowanym" to - zacisk. W korytarzach spotyka się też
zawaliska - nagromadzenia kamieni i głazów oderwanych
ze stropu lub ścian albo przyniesionych przez wartki nurt
podziemnej rzeki. Mogą one stanowić denną warstwę
rumoszu skalnego częściowo lub całkowicie
wypełniającego światło korytarza.

jest to komora we wnętrzu masywu skalnego;
może mieć postać niewielkiego rozszerzenia
korytarza lub być ogromną próżnią skalną
połączoną z licznymi korytarzami, kominami i
studniami.

W salach często
spotyka się
krystalicznie czyste
jeziorka jaskiniowe
i wspaniałą szatę
naciekową, kt?rą
dzięki dużej
przestrzeni tu
właśnie można
podziwiać w całej
okazałości.

pionowy lub bardzo stromy, biegnący w dół odcinek jaskini, mający zamknięty przekrój.
Najczęściej z dna studni rozwijają się dalsze ciągi jaskini w postaci poziomych korytarzy lub systemu
kolejnych studni albo jest ona zakończona na dnie "ślepo" - bez możliwości przejścia dalej.

Nieraz w studniach występują wodospady potoków wpadających tu z
korytarzy połączonych z górnymi częściami jaskini.
Studnie potrafią osiągać imponujące rozmiary i stanowić prawdziwą próbę
wytrzymałości fizycznej i psychicznej dla grotołazów. Spośród dotychczas
zmierzonych w Polsce studni najgłębszą jest Studnia Wazeliniarzy w
tatrzańskiej jaskini Śnieżna Studnia - mierzy ona 212 m wysokości - niższa
od warszawskiego Pałacu Kultury jedynie o 8 m. Rekord ten mają duże
szanse pobić studnie w niedawno odkrytych nowych partiach tatrzańskich
jaskiń: Wielkiej Śnieżnej oraz Małej w Mułowej. Okaże się to po ich
dokładnym skartowaniu.

pionowy lub bardzo stromy, biegnący w
górę odcinek jaskini, o zamkniętym
przekroju, czasami zakończony
stropem bez możliwości dalszego
przejścia.