Jaskinie występują w większości górzystych i
wyżynnych rejonów Polski. Jednak nie wszystkie
są jaskiniami krasowymi. Te można znaleźć na
obszarach zbudowanych ze skał krasowiejących,
głównie wapieni i dolomitów. Pozostałe, powstałe
w szczelinach po rozsunięciu się bloków
skalnych lub pseudokrasowe - w wyniku
fizycznego wietrzenia, mogą występować w
różnych rodzajach skał - u nas najczęściej w
piaskowcach. Ogółem jest w Polsce ponad
2000 jaskiń różnego pochodzenia.

Tu znajdziemy największe w Polsce jaskinie pod względem głębokości lub deniwelacji oraz długości. Są to
rozległe systemy jaskiń położone na różnych wysokościach górotworu, wydrążone w wapiennym masywie
Tatr Zachodnich w różnych okresach geologicznych, o czym świadczą datowania wieku osadów tam
zalegających. Można w nich znaleźć najbardziej zróżnicowane formy krasu podziemnego. W wielu jaskiniach
tatrzańskich, w których najniższe partie zalane są wodą, nadal następują procesy krasowe.

Niektóre jaskinie, odkryte niezależnie od siebie, w wyniku
prowadzonych prac eksploracyjnych okazały się być połączone,
tworząc jeden wielki system podziemnych próżni. W odkrytej w
1959 roku jaskini Wielkiej Śnieżnej w latach siedemdziesiątych
znaleziono połączenia z wcześniej znanymi jaskiniami Nad
Kotlinami i Jasny Awen. Na przełomie lat 1995-96 grotołazi
przeprowadzający akcję w jaskini Wielkiej Litworowej dotarli do
punktu, który okazał się znajdować już w jaskini Wielkiej Śnieżnej.
Powstał w ten sposób system jaskiniowy długości 22 km o
deniwelacji 816 m, zajmujący pod względem wielkości szóste
miejsce na świecie i pierwsze w Polsce.

Podobne możliwości rokują jaskinie masywu Małołączniaka,
których fragmenty ciągów położone są bardzo blisko siebie. Jeśli
więc chodzi o polskie jaskinie wszystko w Tatrach jest "naj":
jaskinie najdłuższe, najgłębsze i o najgłębszych studniach - jak
dotychczas Studnia Wazeliniarzy w jaskini Śnieżna Studnia,
chociaż rekord ten prawdopodobnie wkrótce zostanie pobity przez
nowo odkryte partie jaskiń Małej i Wielkiej Śnieżnej.

Ogółem w polskich Tatrach jest ok. 600 jaskiń. W
przeważającej części są to jaskinie krasowe, choć
znane są też jaskinie szczelinowe w trzonie
krystalicznym Tatr (skały magmowe i metamorficzne)
i jedna trwała jaskinia w lodzie - w Kotle
Mięguszowieckim. Dzi?ki swojej różnorodności, wielkości
i możliwościom eksploracyjnym ściągają ogromną
ilość turystów, co skutkuje licznymi zniszczeniami
pomimo tego, że prawie wszystkie z nich zlokalizowane
są na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Największym obszarowo i ilościowo regionem występowania jaskiń krasowych w Polsce jest Wyżyna Krakowsko-
Wieluńska. Znajduje się tam łącznie około 850 jaskiń, z których 78% to próżnie krasowe o długości poniżej 20 m.
Jak widać, są to zazwyczaj małe groty, nisze skalne i schroniska oraz studnie lejów krasowych. Pozostałe 22% to
jaskinie o łącznej długości korytarzy od 50 do 300 metrów, choć zdarzają się też znacznie dłuższe, jak mierząca
950 metrów jaskinia Wierzchowska Górna.

Nie wliczając rejonu Tatr występuje tu najgłębsza w Polsce jaskinia Studnisko (68 m) z, również
najgłębszą, studnią - wlotową (ponad 30 m). Z uwagi na łatwy dostęp, większość z nich nosi
niechlubne ślady bytności człowieka współczesnego.

Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej zgrupowane są w większości w kilku rejonach:
dorzeczu Prądnika - w Ojcowskim Parku Narodowym (224 jaskinie), w okolicach Olsztyna
ko?o Częstochowy włącznie z Górami Sokolimi - rezerwat przyrody nieożywionej (81 jaskiń),
okolicach Trzebiniowa i Złotego Potoku (64 jaskinie), Podlesic (57 jaskiń), Ryczowa (54 jaskinie)
i w dolinach Kluczywody (51 jaskiń) oraz Będkowskiej (49 jaskiń).

Kolejnym ciekawym rejonem jaskiniowym są Góry świętokrzyskie. Jaskinie
występują tu w dwóch różnych rodzajach skał krasowiejących. W centralnej i
północno-zachodniej części gór jaskinie wykształciły się w skałach
węglanowych. Można je spotkać w Spaskim i przede wszystkim Chęcińsko
-Kieleckim Parku Krajobrazowym. W tym ostatnim znajduje się ponad 30
jaskiń z najpiękniejszą, udostępnioną dla ruchu turystycznego jaskinią Raj
oraz najdłuższym poza Tatrami systemem Chelosiowa Jama - Jaskinia
Jaworznicka, mierzącym 3,6 km długości.

Na południowym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich - w obrębie Parków Krajobrazowych: Nadnidziańskiego i
Szanieckiego jaskinie krasowe wykształciły się w gipsach.
Jaskinie tego regionu są raczej małe, ale niektóre z nich odznaczają się piękną szatą naciekową i obecnością
śladów zasiedlenia przez neandertalczyka sprzed 50 tysięcy lat.

W rejonie Sudetów, z uwagi na ich bardzo zróżnicowaną budowę geologiczną, występują jaskinie różnego
pochodzenia. Krasowe można spotkać w Rudawskim Parku Krajobrazowym i dopiero projektowanym
Kaczawskim Parku Krajobrazowym oraz w Śnieżnickim Parku Krajobrazowym z najpiękniejszą i najdłuższą w
Sudetach jaskinią Niedźwiedzią, konkurującą swoimi walorami estetycznymi i naukowo-poznawczymi (pokłady
kości zwierząt jaskiniowych) z jaskinią Raj.
Wiele spośród nich wykształciło się w obrębie marmurów, co nadaje ich wnętrzom wygląd, jakby zbudowane były
z soli kamiennej - stąd nazwa np. jaskini Solna Jama, leżącej w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu
Góry Bystrzyckie i Orlickie. Pojedyncze jaskinie krasowe porozrzucane są na obszarze całego praktycznie
regionu Sudetów, lecz są to zazwyczaj jaskinie małe i mniej liczne.

Niestety ze względu na intensywny rozwój przemysłu wydobywczego w tym regionie wiele jaskiń, często bardzo pięknych - jak wynika ze
starszych opisów - już nie istnieje!!!. Zostały "wchłonięte" przez powiększające swój obszar kamieniołomy, zniszczone w trakcie budowy i
użytkowania sztolni. W istniejących nadal jaskiniach obserwuje się zgubny wpływ użycia materiałów wybuchowych w okolicznych
kamieniołomach - w postaci spękań szaty naciekowej, odrywających się od stropu stalaktytów, itp.

W rejonie Pienin i Karpat Fliszowych (Beskidy i Bieszczady) występują niezbyt
liczne jaskinie szczelinowe i pseudokrasowe. Są one zazwyczaj ubogie w szatę
naciekową, za to często zamieszkiwane przez liczne gatunki nietoperzy.

Kilka pseudokrasowych malutkich jaskiń uformowanych głównie w
piaskowcach znajduje się na Pomorzu.

W Polsce jest obecnie 17 jaskiń, które można zwiedzić bez
posiadania specjalnych umiejętności i sprzętu. Niektóre z
nich są oświetlone i przystosowane do zwiedzania przez
grupy wycieczkowe z przewodnikiem (np. jaskinia Raj koło
Kielc i jaskinia Niedźwiedzia w Sudetach), w innych
poprowadzony jest szlak turystyczny i aby je obejrzeć trzeba
zabrać ze sobą latarkę (m.in. Jaskinia Mylna w Tatrach).

1 - Jaskinia w Mechowie (Pomorze Gdańskie)
2 - Jaskinia Raj (Góry Świętokrzyskie)
3 - Jaskinia Ciemna (Ojcowski Park Narodowy)
4 - Jaskinia Łokietka (Ojcowski Park Narodowy)
5 - Jaskinia Nietoperzowa (Dolina Będkowska)
6 - Jaskinia Wierzchowska Górna (Dolina Kluczywody)
7 - Jaskinia Smocza Jama (Kraków - pod Wawelem)
8 - Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie (masyw Śnieżnika)
9 - Jaskinia Radochowska (Kotlina Kłodzka)
Jaskinia Dziurawy Kamień (Karkonosze)

10 - Jaskinia Malinowska (okolice Szczyrku)
11 - Jaskinia Dziura (Dolina Ku Dziurze - Tatry)
12 - Jaskinia Mroźna (Dolina Kościeliska - Tatry)
13 - Jaskinia Mylna (Dolina Kościeliska - Tatry)
14 - Jaskinia Raptawicka (Dolina Kościeliska - Tatry))
15 - Jaskinia Obłazkowa (Tatry)
16 - Jaskinia Smocza Jama (Wąwóz Kraków - Tatry